Αρχές Σεπτέμβρη. Οι βραδιές διατηρούν ακόμη το καλοκαιρινό άρωμα και στο πλαίσιο φεστιβάλ που διεξάγεται στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας βρίσκεται στη σκηνή ένα από τα σημαντικότερα ονόματα του μουσικού στερεώματος, ο Uli Jon Roth με την μπάντα του. Έγινε γνωστός με τη συμμετοχή του στο συγκρότημα των Scorpions. Ακολούθησε μια πλούσια παραγωγική πορεία που υπογραμμίστηκε από την κατασκευή της μοναδικής στον κόσμο Sky Guitar και τη δημιουργία της Sky Academy.
Έχοντας μπροστά μου την επόμενη μέρα, έναν άνθρωπο με τόσο ιδιαίτερη καριέρα, αναρωτιόμουν ποια ήταν τα ερεθίσματα και το κίνητρο που τον ώθησε σε τόσο ξεχωριστά μονοπάτια. Η συζήτηση μας ξεκίνησε δείχνοντας του ένα βίντεο του Μανώλη Χιώτη καθώς σκέφτηκα ότι είχαν και οι δυο τις ίδιες …. «κατασκευαστικές» ανησυχίες.
«Αγαπώ την παραδοσιακή μουσική και αυτό είναι καλό…. Είναι τόσο γρήγορος».
Τι ωθεί ένα καλλιτέχνη να αλλάξει τα εργαλεία του;
Αυτό εξαρτάται από τον ίδιο. Ένα μεγάλο μέρος όμως του να είσαι καλλιτέχνης είναι να έχεις την επιθυμία να δημιουργήσεις κάτι νέο κι αυτό σημαίνει να προσπαθείς να διευρύνεις τα όρια. Είναι φυσικό μερικοί μουσικοί να επεκτείνουν τα όρια του οργάνου που παίζουν. Εφόσον το εργαλείο που χρησιμοποιώ είναι η ηλεκτρική μου κιθάρα, πάντα αισθανόμουν ότι ήθελα να παίξω σε ένα ελαφρώς διαφορετικό φάσμα. Γι αυτό κατασκεύασα την Sky Guitar με τρόπο που να σου επιτρέπει να παίζεις υψηλότερες οκτάβες και χαμηλά στη βάση.
Αισθάνεστε ότι τα αποτελέσματα ήταν ακριβώς αυτά που θέλατε;
Ναι, πάρα πολύ. Δεν θέλω να παίζω οποιαδήποτε άλλη κιθάρα. Είναι τέλεια για μένα.
Ποιό ήταν το ποιοτικό χαρακτηριστικό που πετύχατε με αυτές τις αλλαγές;
Μου έδωσε ένα ευρύτερο φάσμα χρωμάτων ώστε να ζωγραφίσω στον καμβά την εικόνα που θέλω, με τρόπο που δεν θα μπορούσα έχοντας μικρότερη κιθάρα. Είναι σαν να οδηγείς ένα αυτοκίνητο που έχει μια παραπάνω ταχύτητα. Καλλιτεχνικά, σου δίνει λιγότερους περιορισμούς. Δεν σε κάνει καλύτερο καλλιτέχνη, αλλά σου δίνει περισσότερες δυνατότητες, ένα εργαλείο για να παίξεις καλύτερα. Γι ‘αυτό ήταν πολύ ενδιαφέρον να ακούσω ότι ο Μανώλης Χιώτης έκανε κάτι αντίστοιχο.
Αναφερθήκατε σε πίνακες ζωγραφικής. Ζωγραφίζετε εσείς ο ίδιος, γράφετε ποίηση και βιβλία. Είναι ένας άλλος τρόπος έκφρασης; Σας εξελίσσει ως μουσικό;
Νομίζω πως γίνομαι καλύτερος μουσικός, ναι. Δεν ζωγραφίζω πλέον διότι το αγαπώ πάρα πολύ. Κατάλαβα ότι, αν αρχίσω δεν θα σταματήσω ποτέ. Αν συνέχιζα δεν θα ολοκλήρωνα τίποτα. Ενώ η συγγραφή του βιβλίου δεν είναι για μένα τόσο πολύ μια καλλιτεχνική δραστηριότητα. Μου αρέσει να γράφω για ζητήματα που με ενδιαφέρουν, όπως φιλοσοφικά και μεταφυσικά θέματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο γράφω.
Είναι ο τομέας που θέλετε να επικεντρωθείτε στο γράψιμο σας;
Αυτό ακριβώς είναι στο οποίο επικεντρώνομαι.
Ο πατέρας σας ήταν επίσης ποιητής. Πως σας επηρέασε αυτό; Πώς επηρεάζει έναν καλλιτέχνη το οικογενειακό του περιβάλλον;
Με επηρέασε πάρα πολύ, επειδή ο πατέρας μου ήταν ένας πραγματικός καλλιτέχνης. Ήταν πολύπλευρος. Όταν ήμουν πέντε χρονών θυμάμαι που ήρθε στο σπίτι, έχοντας αγοράσει καμβά και χρώματα και άρχισε ευθύς να ζωγραφίζει. Ήμουν τόσο εντυπωσιασμένος. Έκανε το ίδιο με την ποίηση. Μου αγόρασε μυθιστορήματα, βιβλία, μου δίδαξε την τέχνη της φωτογραφίας όταν ήμουν πολύ νέος. Μου μίλησε για το φως, τη γωνία, τη σύνθεση και όλα πέρασαν στο σύστημα μου. Με βοήθησε να εκφράσω τον εαυτό μου αργότερα.
Όταν έρχεστε σε επαφή με τις οικογένειες των μαθητών στη δική σας ακαδημία πως διαχειρίζεστε την πιθανή επιρροή που έχουν στην καλλιτεχνική πορεία των παιδιών τους;
Συνήθως, αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Υπάρχει μια πολύ ελεύθερη μορφή διδασκαλίας. Προσπαθώ να βγάλω στην επιφάνεια την έμπνευση τους και να τους αφυπνίσω σε καλλιτεχνικό και προσωπικό επίπεδο.
Η διαφορά είναι ότι πολλοί μουσικοί αντιμετωπίζουν τη μουσική, ή τον τρόπο με τον οποίο την εκφράζουν, ως τεχνίτες και όχι τόσο ως καλλιτέχνες. Υπάρχει μεγάλη όμως απόσταση επειδή ο καλλιτέχνης παράγει κάτι νέο, ενώ ο τεχνίτης κάνει πάντα βασικά το ίδιο πράγμα. Για να παράγουν κάτι νέο που έχει νόημα θα πρέπει να επιτευχθεί ένα ορισμένο επίπεδο εσωτερικής ελευθερίας. Να είναι σε θέση να δουν τα πράγματα διαφορετικά από τους άλλους ανθρώπους ώστε αυτό να εκφραστεί εν συνεχεία στην τέχνη τους μέσω λέξεων, ζωγραφικής, μουσικής και να δει ο κόσμος γύρω τους την δική τους οπτική. Διαφορετικά, δεν έχει νόημα. Κανείς δεν θα ενδιαφερθεί για αυτό που κάνεις.
«Να παραμείνεις περίεργος όπως ένα παιδί»
Aισθάνεστε ότι έχετε επιτύχει το επίπεδο ελευθερίας που εσείς προσωπικά χρειάζεστε, προκειμένου να κάνετε αυτό που επιθυμείτε;
Προσπαθώ πάντα να γίνομαι καλύτερος. Να εμβαθύνω στο θέμα, ή να πετάξω υψηλότερα. Αλλά ναι, βασικά έχω βρει έναν τρόπο σε αυτό το είδος της ελευθερίας. Το σημαντικότερο είναι να μην μένεις ακίνητος, αλλά να συνεχίζεις να αναζητάς και να προχωράς. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Η περιέργεια είναι αυτό που με κρατά. Αν αποκτήσω την αίσθηση ότι τα έχω δει όλα σε ένα θέμα, δεν έχει πλέον ενδιαφέρον και αναζητώ το επόμενο. Πρέπει να παραμείνεις περίεργος όπως ένα παιδί. Να κοιτάζεις τα πάντα με απορία και θαυμασμό. Με ενδιαφέρουν πολλά αλλά συγκεκριμένα θέματα, όχι όμως η καθημερινότητα.
Για ποιο θέμα είστε περίεργος αυτή την εποχή;
Δεν είναι κάτι που σκέφτομαι καθώς πρόκειται για μια φυσική διαδικασία. Τώρα που με ρωτάτε όμως, θα το σκεφτώ. Υποθέτω ότι υπάρχουν ρεύματα στο ταξίδι των αναζητήσεων μου που έρχονται και φεύγουν και όχι πάντα όλα την ίδια στιγμή. Για παράδειγμα, εδώ και πολλά χρόνια έχω αρχίσει να ενδιαφέρομαι για τη μεταφυσική της μουσικής. Τι σημαίνει δηλαδή να βρεις την ουσία στην έννοια της νότας και των συγχορδιών. Γιατί η νότα Α δίνει διαφορετική αίσθηση από τη νότα Β ή Γ, γιατί μια αρμονία είναι συνθεμένη με συγκεκριμένο τρόπο. Αυτά τα ζητήματα είναι πολύ ενδιαφέροντα για μένα γιατί πιστεύω ότι, οι νόμοι της μουσικής είναι παρόμοιοι με τους νόμους της φύσης και υπάρχουν μέσα μας.
Το μυαλό, το πνεύμα, τα συναισθήματά μας, λειτουργούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Όσα με ενδιαφέρουν, εναλλάσσονται στο πέρασμα των ημερών. Την τρέχουσα περίοδο συνθέτω μουσική που για μένα είναι μια άλλη διαδικασία. Δεν χρησιμοποιώ τις λέξεις πολύ, καθώς πρόκειται για ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο σκέψης. Όλα γίνονται απλά νότες.
Έχετε συνδυάσει το ροκ με την κλασική μουσική. Ποιοι κλασσικοί συνθέτες σας αρέσουν περισσότερο και γιατί;
Οι αγαπημένοι μου είναι οι μεγάλοι συνθέτες. Κάθε εποχή είχε το δικό της άρωμα, τον δικό της ήχο και μας προσέφερε κάποιον σημαντικό, όπως η περίοδος 1700-1800. Τα μεγαλύτερα ονόματα όμως είναι εκείνα που στο τέλος παραμένουν πραγματικά στη συνείδηση των ανθρώπων. Στο μπαρόκ αγαπώ τον Bach και τον Handel, εν συνεχεία Μότσαρτ, Μπετόβεν, καθώς επίσης από τους ρομαντικούς συνθέτες Chopin, Liszt, Mahler, Brahms, Tchaikovsky. Κάθε ένας από αυτούς έφερε κάτι διαφορετικό στο φάσμα της μουσικής που ήταν σαν ένα δώρο. Άλλοι συνεργάστηκαν μαζί ή επηρέασαν ο ένας τον άλλο. Βρήκαν ένα νέο τρόπο έκφρασης, ο οποίος προήλθε από την παράδοση με την οποία μεγάλωσαν. Είναι αρκετά μυστηριώδες και ενδιαφέρον αν συνειδητοποιήσουμε ότι το 1810 έφερε μερικούς από τους μεγαλύτερους συνθέτες, που γεννήθηκαν όλοι την ίδια εποχή όπως, Chopin, Liszt, Mendelssohn και Wagner. Αρκετοί σπουδαίοι ζωγράφοι γεννήθηκαν επίσης σε κοντινό χρονικό πλαίσιο, με συνέπεια πολλά από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης να δημιουργηθούν σε κοντινή χρονική απόσταση. Σαν να ανοίγει ένα συγκεκριμένο παράθυρο και οι συνθήκες είναι ιδανικές για να συμβούν αυτά τα θαύματα. Ενώ μετά μπορεί να περάσουν είκοσι χρόνια χωρίς να συμβεί κάτι αξιόλογο κι ενδιαφέρον. Θεωρώ ότι είναι πολύ ενδιαφέροντα ζητήματα, αν και δύσκολο να αναλυθούν, αλλά είμαι σίγουρος ότι υπάρχει ένας λόγος για αυτό.
Όταν παρουσιάσατε αυτό το μουσικό συνδυασμό στο κοινό, ποιες ήταν οι αντιδράσεις που λάβατε;
Μικτή αντίδραση. Είναι άνθρωποι σαν εσάς που το αγαπούν και θέλουν να ακούσουν ένα νέο ήχο και υπάρχουν κι εκείνοι που ρωτούν γιατί δεν μπορείτε να συνεχίσετε να παίζετε σαν τους Scorpions. Κατανοώ και τα δύο. Προσωπικά, προτιμώ το νέο ήχο, αλλά καταλαβαίνω ότι το κοινό αισθάνεται πιο οικεία με το περιβάλλον που μεγάλωσε. Οι άνθρωποι αγαπούν την μουσική στην οποία εκτέθηκαν σαράντα, πενήντα χρόνια πριν. Είμαι εδώ πολλά χρόνια και καταλαβαίνω γιατί έρχονται με το άλμπουμ που αγόρασαν όταν ήταν νεότεροι. Γι αυτό εξακολουθούμε να παίζουμε και αυτή τη μουσική. Κάθε περιοδεία πάντως είναι διαφορετική. Στο μέλλον όμως θα εστιάσω περισσότερο στο ροκ-κλασσικό συνδυασμό. Είναι κάτι σπάνιο. Δεν το κάνουν πολλοί και νομίζω ότι υπάρχουν πολλά ακόμα να ειπωθούν σε αυτόν τον τομέα.
Έχετε περιοδεύσει σε πάρα πολλές χώρες κι έχετε έρθει σε επαφή με τόσους διαφορετικούς πολιτισμούς. Η μουσική είναι τελικά μια διεθνής γλώσσα;
Η μουσική είναι η πιο διεθνής γλώσσα που υπάρχει θα έλεγα. Είναι πολύ ενδιαφέρον να πηγαίνεις από την μια χώρα στην άλλη. Προσπαθώ πάντα να ανακαλύψω την ουσία του κάθε τόπου κι εθνικότητας γιατί πιστεύω ότι το πολιτισμικό αποτύπωμα στον κάθε άνθρωπο είναι πολύ δυνατό όταν αυτό συμβεί. Όταν κάποιος γεννιέται στην Ελλάδα, την Αμερική, ή την Κίνα, κάτι μένει μαζί του για πάντα, το οποίο έχει να κάνει κυρίως με τη γλώσσα. Η ομιλούσα γλώσσα μοιάζει με τη μουσική. Κάθε φωνήεν έχει συγκεκριμένο χρώμα και συναίσθημα, διαφορετικό το ένα με το άλλο, όμως έρχονται όλα από την ίδια πηγή. Ο τρόπος που η γλώσσα είναι κατασκευασμένη έχει επίσης πολύ ενδιαφέρον καθώς είναι πολύ παλιά. Η γλώσσα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα έχει ομοιότητες με την σημερινή αν και οι έννοιες έχουν αλλάξει. Το ίδιο έχει συμβεί και σε άλλες όπως η ιταλική, ο ήχος όμως έχει μεταλλαχτεί. Κάθε γλώσσα έχει μια συγκεκριμένη μελωδία που επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μας, μιας και άλλες έχουν τονισμούς στην αρχή, ενώ άλλες στο τέλος. Αυτές οι διαφοροποιήσεις αλλάζουν και τα συναισθήματα που δημιουργούνται. Η γλώσσα είναι ένα πολύ σημαντικό φίλτρο. Διαφορετικά σκεφτόμαστε στην αγγλική γλώσσα απ’ ότι στη γερμανική. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Έτσι, όταν επισκέπτομαι μια χώρα, προσπαθώ πάντα να βρω τις κυριότερες ρίζες αυτού του τόπου. Κάθε μια έχει τη γλώσσα της, άρα τη μελωδία της, επομένως και το τραγούδι της, το οποίο υπάρχει στους ανθρώπους της. Στην αρχή του έτους ήμουν στην Ιαπωνία. Δυο μέρες αργότερα αισθανόμουν λίγο Ιάπωνας. Άκουγα τη μελωδία που κυριαρχεί και προσπαθούσα να επικοινωνήσω στο δικό τους επίπεδο.
Το ψηφιακή στοιχείο που κυριαρχεί στην εποχή μας είναι εξίσου ισχυρό σε κάθε χώρα;
Το ψηφιακό στοιχείο γίνεται ισχυρότερο παντού. Το αρχικό πνεύμα κάθε έθνους έχει αρχίσει να ξεθωριάζει. Πριν από 40 χρόνια, η Αγγλία λόγου χάρη ήταν εντελώς διαφορετική συγκριτικά με σήμερα. Οι χώρες αλλάζουν πολύ γρήγορα, διότι τα χαρακτηριστικά των εθνικοτήτων έχουν μεταλλαχτεί καθώς το προσφυγικό κύμα έχει αλλάξει την ισορροπία και το σκεπτικό. Χάνουν την ταυτότητά τους ώστε να γίνουν μια παγκόσμια κοινότητα, της οποίας βασικό συστατικό είναι η ψηφιακή επανάσταση.
Το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Δεν ξέρω που θα μας βγάλει αυτή η διαδρομή. Υπάρχουν θετικά και αρνητικά στοιχεία. Για τα μικρά παιδιά είναι ένα βαρύ ναρκωτικό που δημιουργεί μια ψευδή πραγματικότητα με σαθρά θεμέλια. Τα παιδιά δεν έχουν χρόνο να προσομοιώσουν την αλήθεια πια λόγω της ταχύτητας και της μεταβλητότητας. Η διαδικτυακή επικοινωνία είναι επιφανειακή. Δεν γνωρίζω αν εμπεριέχεται περισσότερο καλό ή κακό σε αυτή την κατάσταση, σίγουρα όμως κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει. Είναι απλά η νέα πραγματικότητα και μένει να φανεί αν η νέα γενιά βρει τον τρόπο να το αντιμετωπίσει οργανικά. Επικρατεί μια συγκεχυμένη κατάσταση και πρέπει να ζήσουμε με αυτή.
Είναι μια συγκεχυμένη πραγματικότητα για τη μουσική βιομηχανία και τους καλλιτέχνες επίσης;
Σαφέστατα είναι αλλά για διαφορετικούς λόγους. Η ψηφιακή επανάσταση έφερε μια πολύ γρήγορη αλλαγή στη μουσική βιομηχανία. Το κρισιμότερο θέμα που ανέκυψε για τους μουσικούς και τους παραγωγούς ήταν η δωρεάν διάθεση του προϊόντος, ενώ η βιομηχανία στηριζόταν έως τότε σε παραδοσιακούς τρόπους χρηματοδότησης. Διανύουμε μια μεταβατική περίοδο. Το μειονέκτημα της ψηφιακής επανάστασης ήταν η υποτίμηση της μουσικής όπως συμβαίνει με τον πληθωρισμό.
Όταν μπορείς να «κατεβάσεις» τα τραγούδια που σου αρέσουν τόσο απλά κι εύκολα, χάνεται η φυσική επαφή. Όταν μεγαλώναμε, η απόκτηση ενός άλμπουμ με δώδεκα τραγούδια ήταν πολύ ξεχωριστή υπόθεση, γιατί έπρεπε να πας σε ένα δισκάδικο να το αγοράσεις, να το αγγίξεις, να το βάλεις στο τραπέζι, να ακούσεις τη μουσική του. Μια τελετουργική διαδικασία. Αυτό τώρα έχει χαθεί. Τότε ήταν ένα οργανικό αποτέλεσμα καθώς έπρεπε να είναι συνολικά ένα έργο τέχνης, από τη σύνθεση έως το εξώφυλλο. Η νέα γενιά δεν έχει την ίδια σχέση με τους καλλιτέχνες. Ζούμε στην εποχή που επικρατεί η νοοτροπία του σούπερ μάρκετ. Όλα είναι γρήγορα κι επιφανειακά.
* Υπεύθυνη προβολής, διαφήμισης & επικοινωνίας του φεστιβάλ που διεξήχθη στο ΣΕΦ ήταν η εταιρεία Activad Advertising ([email protected], 210-9600482).
Συνέντευξη Δήμητρα Μπαλτούνα
Σεπτέμβριος 2015
