Μέρος Πρώτο: αναγνώριση, αίτια και εκδηλώσεις
Κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης συνάντησης με παλιούς μου συμμαθητές κάπου ανάμεσα στις αναμνήσεις των παιδικών πάρτυ και των σχολικών εορτών συνειδητοποιήσαμε με τρόμο πόσες φορές είχαμε γίνει μάρτυρες επεισοδίου φραστικής επίθεσης από έναν συμμαθητή μας σε κάποιον άλλον ή πόσο αδιάφοροι υπήρξαμε απέναντι στον συμμαθητή μας με τη δυσλεξία που δυσκολευόταν στην ανάγνωση και γινόταν αντικείμενο χλευασμού.
Ξύνοντας την επιφάνεια των ευτυχισμένων σχολικών χρόνων, ήρθα αντιμέτωπη με την απαρχή ενός κοινωνικού φαινομένου που ξεπέρασε τη σκληρή κριτική και πήρε τις διαστάσεις επιθετικής συμπεριφοράς. Το φαινόμενο ονομάζεται ενδοσχολικός εκφοβισμός (school bullying) και είναι εδώ, μπροστά μας, τόσο γιγάντιο πλέον που δεν μπορείς να στρέψεις το βλέμμα σου αλλού ειδικά αν είσαι γονέας, είτε το παιδί σου είναι ο θύτης είτε το θύμα. Με τη βοήθεια της παιδοψυχολόγου κ. Ειρήνης Γιαννόπαπα επιχειρούμε μια μικρή ανάλυση και αντιμετώπιση του φαινομένου σε πέντε βήματα, αναλύοντας σε αυτό το μέρος τα πρώτα τρία βήματα:
Πρώτο βήμα: Η αναγνώριση του προβλήματος
Ως «σχολική βία», «εκφοβισμός» και «θυματοποίηση» ορίζεται μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και τη πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου από μαθητές σε συμμαθητές τους, εντός κι εκτός σχολείου.
Δεύτερο βήμα: Τα αίτια του προβλήματος
Όπως μας επισήμανε η κ. Γιαννόπαπα, «το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού απασχολεί όλο και περισσότερο γονείς και ειδικούς. Στην Ελλάδα υπολογίζεται πως το 10-15% των μαθητών πέφτουν θύματα κάποιας μορφής εκφοβισμού, ενώ το 5 % του συνόλου των μαθητών αποτελεί τους θύτες». Ποιοι είναι όμως οι λόγοι για τους οποίους ένα παιδί μπορεί να πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού; «Η ίδια η προσωπικότητα του παιδιού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο» μας εξηγεί η κ. Γιαννόπαπα. «Τα παιδιά που συνήθως πέφτουν θύματα εκφοβισμού είναι διστακτικά ,ευαίσθητα, εσωστρεφή και μοναχικά. Είναι παιδιά που συχνά έχουν υποστεί κάποιο ψυχικό τραυματισμό κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους ή που οι γονείς τους δεν τους έχουν προσφέρει το απαιτούμενο αίσθημα ασφάλειας».
Το οικογενειακό περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην συμπεριφορά του παιδιού. Μια υπερβολικά αυστηρή ή αντίθετα πολύ ελαστική οικογένεια η οποία αποτυγχάνει να θέσει όρια στη συμπεριφορά του παιδιού κατά τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του, μπορεί να συστήσει στην κοινωνία τόσο ένα παιδί-θύμα όσο και ένα παιδί-θύτη.
Σύμφωνα με την κ. Γιαννόπαπα άλλα αίτια που οδηγούν στην επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού είναι η βία, λεκτική ή σωματική, ανάμεσα στους γονείς ή από τους γονείς προς το παιδί, καθώς και η υπερβολική έκθεση στη βία που προβάλλεται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ένα ανεπαρκές εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο έχει θέση η χρήση της τιμωρίας, ο ανταγωνισμός και ο προσανατολισμός στην επίδοση αντί για την επιβράβευση και την δημιουργία φιλικών σχέσεων ανάμεσα στους συμμαθητές. Ενώ ταυτόχρονα δύο επίκαιρα προβλήματα συμβάλλουν στην εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών από παιδιά, όπως η μη ελεγχόμενη χρήση του διαδικτύου και οι αντικοινωνικές συμπεριφορές που ενισχύονται από ρατσισμό, διαφορά τάξεων κ.α.
Βήμα τρίτο: Οι τρόποι εκδήλωσης
Ρωτήσαμε την κ. Γιαννόπαπα με ποιους τρόπους μπορεί να εκδηλωθεί επιθετική συμπεριφορά από μαθητή σε συμμαθητή του. Οι συχνότερες μορφές εκδήλωσης είναι μέσα από χειρονομίες, σπρωξιές ή ξυλοδαρμούς. Ακόμα μέσα από βρισιές, απειλές και προσβολές. Επιπρόσθετα, το παιδί σας μπορεί να πέσει θύμα εκβιασμού ή κλοπής, να του καταστρέψουν προσωπικά αντικείμενα ή να αποκλεισθεί από παρέες και ομαδικά παιχνίδια. Η πιο ακραία μορφή έκφρασης του ενδοσχολικού εκφοβισμού είναι η σεξουαλική παρενόχληση και η κακοποίηση.
Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος θα αναλύσουμε τις ενδείξεις και τους τρόπους αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού.
Ο τίτλος του άρθρου αποτελεί διδαχή του Τάλμουδ
Ευχαριστούμε την κ. Ειρήνη Γιαννόπαπα και το Κέντρο Ειδικών Θεραπειών “Ίσιδα” (τηλ. επικοινωνίας:210 4535078,www.isida.gr) για την πολύτιμη συμβολή τους στο άρθρο
Στο άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από ενημερωτικό υλικό της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Συμβουλευτική γραμμή άμεσης βοήθειας: 801-801-1177)
Με σπουδές στην Επικοινωνία, guest εμφάνιση στο χώρο της Διαφήμισης, τελικά, με κέρδισε ο χώρος του Βιβλίου. Σε μία «έκλαμψη φρονήσεως», αποφάσισα να ασχοληθώ με τα δύο παιδικά μου όνειρα, τη μόδα και το γράψιμο, ε, και εδώ κάνω τα όνειρα μου πραγματικότητα!