Η Ευρώπη Πνίγεται στα Κλωστοϋφαντουργικά Απόβλητα: Άμεση η Ανάγκη για Κυκλική Μόδα και Ποιοτικά Υφάσματα

Σε μία εποχή όπου οι Ευρωπαίοι αγοράζουν και απορρίπτουν περισσότερα ρούχα, υποδήματα και υφασμάτινα είδη από ποτέ, η πίεση στο κλίμα και το περιβάλλον αυξάνεται δραματικά. Αυτό επισημαίνει η νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA), τονίζοντας τη σημασία της άμεσης μετάβασης από τη γρήγορη μόδα σε βιώσιμες πρακτικές και κυκλική παραγωγή. Το μήνυμα είναι σαφές: πολιτικοί φορείς, βιομηχανία και καταναλωτές καλούνται να πρωταγωνιστήσουν στη δημιουργία ποιοτικών, ανθεκτικών υφασμάτων, σχεδιασμένων για επαναχρησιμοποίηση, επισκευή και ανακύκλωση.

Το 2022, ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης αγόρασε 19 κιλά ρούχα, παπούτσια και υφάσματα οικιακής χρήσης — από 17 κιλά το 2019 — ποσότητα που αντιστοιχεί στο γέμισμα μιας μεγάλης βαλίτσας ανά άτομο κάθε χρόνο, σύμφωνα με την έκθεση «Η Κυκλικότητα στην Αλυσίδα Αξίας των Υφασμάτων στην ΕΕ». Η ανάλυση των στοιχείων αποκαλύπτει πως η σημερινή αλόγιστη παραγωγή και κατανάλωση επιβαρύνει το περιβάλλον μέσα από την υπερκατανάλωση πρώτων υλών, τη χρήση γης και νερού, τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και τη ρύπανση από χημικά και μικροπλαστικά.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα υφάσματα στοχεύει στη μείωση αυτών των πιέσεων, μέσα από την προώθηση κυκλικών προϊόντων και τον οικολογικό σχεδιασμό. Όμως, η επιτυχία αυτής της στρατηγικής απαιτεί ριζική αλλαγή στον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε — περισσότερα ανθεκτικά προϊόντα, που παραμένουν σε χρήση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και εντάσσονται φυσικά στην αλυσίδα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Το νέο εργαλείο παρακολούθησης του EEA, το Circularity Metrics Lab, ήδη καταγράφει την πρόοδο σε αυτόν τον τομέα.

Η ταχεία μόδα και το ηλεκτρονικό εμπόριο: ένα φαύλο κύκλωμα

Οι τάσεις των social media, οι επιρροές από influencers και το χαμηλό κόστος παραγωγής των συνθετικών υφασμάτων έχουν δημιουργήσει μια κουλτούρα «γρήγορης μόδας» που τροφοδοτείται συνεχώς μέσω ηλεκτρονικών αγορών. Οι καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με διαρκείς σειρές φθηνών ρούχων, ενώ τεχνολογίες όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση υπόσχονται μεν μείωση αποβλήτων, αλλά ταυτόχρονα ελλοχεύουν τον κίνδυνο ακόμη μεγαλύτερης υπερκατανάλωσης, αφού κάνουν την παραγωγή ακόμη φθηνότερη.

Περιβαλλοντική και κλιματική επιβάρυνση

Η κατανάλωση υφασμάτων στην ΕΕ κατατάσσεται στην 5η θέση από τις 12 βασικές κατηγορίες οικιακής κατανάλωσης ως προς τις περιβαλλοντικές και κλιματικές πιέσεις — πίσω από τρόφιμα, μετακινήσεις και στέγαση. Το EEA κατέγραψε σημαντικές πιέσεις στη χρήση πρώτων υλών, στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, και στη χρήση νερού και γης. Ταυτόχρονα, η παραγωγή και χρήση υφασμάτων συμβάλλει στη ρύπανση του αέρα, στη διασπορά χημικών ουσιών και μικροπλαστικών από το πλύσιμο και την απόρριψη των προϊόντων.

Απόβλητα και εξαγωγές υφασμάτων: ένα πρόβλημα που μεταναστεύει

Το 2022, οι χώρες της ΕΕ παρήγαγαν περίπου 6,94 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων κλωστοϋφαντουργίας — 16 κιλά ανά πολίτη. Η συλλογή αυτών των αποβλήτων μέσω ξεχωριστών συστημάτων παραμένει χαμηλή, με μόλις 15% να συλλέγεται ξεχωριστά, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει σε χωματερές ή αποτέφρωση, στερώντας την ευκαιρία επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης. Η εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την υποχρεωτική ξεχωριστή συλλογή υφασμάτινων αποβλήτων από το 2025 αναμένεται να αλλάξει αυτήν την εικόνα.

Αν και το ποσοστό υφασμάτων που καταλήγει σε χωματερές μειώθηκε (από 21% το 2010 σε 12% το 2022), το ποσοστό αποτέφρωσης αυξήθηκε από 10% σε 14%. Επιπλέον, από το 2000 μέχρι σήμερα, οι εξαγωγές χρησιμοποιημένων υφασμάτων σχεδόν τριπλασιάστηκαν, φτάνοντας τους 1,4 εκατομμύρια τόνους το 2023. Παρά τις προθέσεις για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση, πολλές από αυτές τις εξαγωγές καταλήγουν σε χωματερές ή ανοιχτές καύσεις σε αφρικανικές και ασιατικές χώρες, επιβαρύνοντας το παγκόσμιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Το ζητούμενο: μία κυκλική και ποιοτική σχέση με τα υφάσματα

Από τη γρήγορη μόδα στο «φόρα, φρόντισε, επισκεύασε, ανακύκλωσε»: Η αλλαγή δεν είναι πλέον επιλογή, αλλά μονόδρομος. Μπορούμε, άραγε, να δημιουργήσουμε μια αγορά όπου η ποιότητα υπερτερεί της ποσότητας; Οι πρωτοβουλίες ξεκινούν από τους καταναλωτές, περνούν στις πολιτικές αποφάσεις και καταλήγουν σε ένα οικοσύστημα παραγωγής που σέβεται τον πλανήτη.

Πηγή: European Environment Agency

Μάρθα Κατσαρού

Γεια σου φίλη! Είμαι η Μάρθα Κατσαρού με τάση να εκφράζομαι μέσα από τη μαγεία της γραφής. Το ακαδημαϊκό μου ταξίδι με πήγε από τον κόσμο της Διοίκησης Επιχειρήσεων στη Σχολή Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, όπου απέκτησα το μεταπτυχιακό μου στη Δημοσιογραφία. Από τα πρώτα μου χρόνια, ανακάλυψα ότι η αληθινή μου φωνή αντηχεί πιο εύγλωττα στον γραπτό λόγο παρά στον προφορικό. Γι’ αυτό και από τους αριθμούς βρέθηκα να «μπλέκομαι» με τα γράμματα, για να επικεντρωθώ στο πάθος μου για το lifestyle. Μόδα, ομορφιά, διακόσμηση ήταν τα θέματα που πάντα με γοήτευαν ως αναγνώστρια. Πλέον, οπλισμένη με όρεξη, ταξιδεύω με τις δικές μου ιδέες και σκέψεις που μοιράζομαι μαζί σου. Θα γίνεις συνταξιδιώτης μου;