Ένας από τους πολλούς λόγους που ανυπομονούμε κάθε χρόνο για να έρθει η άνοιξη και το Πάσχα, είναι και τα πασχαλινά ήθη και έθιμα που θυμίζουν Ελλάδα. Οι ξεχωριστές μυρωδιές, οι χαρούμενες στιγμές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, οι πασχαλινές γεύσεις, η θρησκευτική κατάνυξη, ο μυσταγωγικός χαρακτήρας και φυσικά η αναγέννηση της ζωής που θριαμβεύει έναντι του σκοταδιού, αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ελληνικού Πάσχα. Το Πάσχα στην Ελλάδα, είναι μια γιορτή που βρίθει από συμβολισμούς και θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ένα «ταξίδι» στη λαϊκή μας παράδοση, μια ιδανική ευκαιρία για να γνωρίσουμε τα ήθη και τα έθιμα των προγόνων μας και να πάρουμε μια γεύση από το παρελθόν μας.
Μάλιστα, από τη στιγμή που η Ελλάδα πρόκειται για μία χώρα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θαλασσινή και ναυτική της παράδοση, εμείς για φέτος επιλέξαμε τρία νησιά (Ρόδο, Άνδρο και Ύδρα) που τα τοπικά τους έθιμα χαρίζουν ένα ξεχωριστό χρώμα στη μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης. Καιρού θέλοντος λοιπόν και εφόσον επιθυμείς να βιώσεις ένα Πάσχα που να είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα (εδώ που τα λέμε το έχουμε όλοι μας ανάγκη), δεν έχεις παρά να κάνεις την κατάλληλη προετοιμασία, να επιλέξεις τις μέρες και το λιμάνι της αναχώρησης σου και να ξεκινήσεις… Μη σε αποθαρρύνει η διαδικασία, καθώς οι σύγχρονες πλατφόρμες κάνουν την αναζήτηση και αγορά ακτοπλοϊκών εισιτηρίων πανεύκολη.
Για πάμε λοιπόν όμως να πάρουμε μια γεύση από τα Πασχαλινά έθιμα της Ρόδου, της Άνδρου και της Ύδρας…
Ρόδος – Πάσχα στο νησί των Ιπποτών!
Η Ρόδος είναι υπέροχος προορισμός για τις μέρες του Πάσχα για όσους θέλουν να συνδυάσουν την ομορφιά του νησιού, την μεσαιωνική ιστορία που απλώνεται στα σοκάκια της και τις ιδιαίτερες παραδόσεις. Συγκεκριμένα:
Το «σήμα» για την Ανάσταση δίνεται από την Μεγάλη Πέμπτη στην Ρόδο, οπότε και ανάβει ο «Καλαφουνός». Πρόκειται για μια μεγάλη φωτιά που πρέπει να κρατήσει τουλάχιστον μέχρι την Κυριακή του Πάσχα για να καεί το ομοίωμα του Ιούδα. Το Μεγάλο Σάββατο οι νεότεροι άνδρες του χωριού μαζεύουν ξύλα από το δάσος και ανάβουν φωτιά έξω από την εκκλησία. Σε αυτήν, μικροί και μεγάλοι πετάνε το Μάρτη που φορούν στα χέρια τους από την 1η Μαρτίου και κάνουν από μια ευχή.
Ενδιαφέρον έχει και το έθιμο των βουρνών, το οποίο ξεκινά το Μεγάλο Σάββατο και τελειώνει τη Δευτέρα του Πάσχα. Σε αυτό, οι ανύπανδροι άντρες του χωριού κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο και είναι «αναγκασμένοι» να διατηρήσουν ορισμένους κανόνες: Το Μεγάλο Σάββατο οι Λεύτεροι φέρνουν “κουτσούρους”, τους μεγάλους κορμούς δέντρων, με τους οποίους ανάβουν τον καλαφουνό. Την ίδια ημέρα εκλέγουν το προεδρείο τους το οποίο θα είναι υπεύθυνο για το έθιμο και θα “δικάσει” όλους τους Λεύτερους τη Δευτέρα του Πάσχα. Την Κυριακή του Πάσχα μετά την Δεύτερη Ανάσταση, όποιος συμμετέχει τελευταία φορά στο έθιμο, επειδή πρόκειται να παντρευτεί, βάζει φωτιά στον Ιούδα.
Τη Δευτέρα του Πάσχα γίνεται το “δικαστήριο”, που είναι και η αποκορύφωση του εθίμου. Το προεδρείο δικάζει έναν – έναν τους συμμετέχοντες και όσοι δεν τήρησαν τους κανόνες του εθίμου τους επιβάλλονται χρηματικές ποινές. Όσοι αρνούνται να πληρώσουν τους επιβάλλεται η εσχάτη των ποινών, που είναι η βούρνα δηλ. τους ρίχνουν σε μία γούρνα με νερό, ενώ τα χρήματα που συγκεντρώνονται δίνονται για κοινωφελείς σκοπούς.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι τα στενά της Μεσαιωνικής Πόλης παραμένουν κατάλληλα διακοσμημένα καθ’ όλη την Μεγάλη Εβδομάδα και αγγίζουν την πιο μυστηριακή τους στιγμή κατά τη διάρκεια της περιφοράς του επιταφίου του Αγίου Φανουρίου. Παραδοσιακά, πάντως, ο μεγαλύτερος επιτάφιος, που συγκεντρώνει και τον περισσότερο κόσμο, είναι αυτός που στολίζεται στο Δημοτικό Κοιμητήριο Ρόδου, ενώ πολύ μεγαλοπρεπής είναι και ο επιτάφιος της Παναγιάς Καθολικής στο χωριό Κρεμαστή. Τέλος, ιδιαίτερη στιγμή είναι και όταν κατά την πρώτη Ανάσταση στην περιοχή της Παστίδας, το πρωί του Σαββάτου οι πιστοί αναπαριστούν τον ήχο της κατάρρευσης του Άδη, χτυπώντας δυνατά τα «θρονιά» της εκκλησίας.
Άνδρος – Πασχαλινά έθιμα στο νησί των Καπεταναίων!
Την Άνδρο πρέπει να επισκεφτούν οπωσδήποτε όσοι θέλουν να ζήσουν από νωρίς το κέφι του καλοκαιριού. Εκτός από τις αμέτρητες υπέροχες παραλίες για κάθε γούστο, τα έθιμα του Πάσχα συνδυάζουν την λαϊκή παράδοση και τον γιορτινό χαρακτήρα του Πάσχα. Ειδικότερα, η αρχοντική Άνδρος «ξεσηκώνεται» τις ημέρες του Πάσχα με έθιμα όπως τα μάσκουλα και πυροτεχνήματα που μπορεί κανείς να θαυμάσει σε όλες τις γωνιές του νησιού. Τι είναι όμως τα μάσκουλα; Πρόκειται για τα παλιά μαντεμένια κανόνια που γεμίζουν πυρίτιδα και βροντούν προς κάθε κατεύθυνση.
Παραδοσιακά, οι επιτάφιοι των ενοριών της Χώρας συγκεντρώνονται στην πλατεία Καϊρη. Ταυτόχρονα, τα πιο κλασικά ραντεβού για το σκάσιμο των μάσκουλων είναι στην πανέμορφη πλατεία Αφανούς Ναύτη το πρωί της Κυριακής, μετά την Δεύτερη Ανάσταση και λίγες ώρες αργότερα στην πλατεία του χωριού Στενιές, μόλις ολοκληρωθεί η περιφορά των εικόνων των δύο εκκλησιών στα δρομάκια του. Το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου (11.00 – 13.00) στη Χώρα της Άνδρου έχουμε τη Γιορτή του Λεμονιού, μιας και το νησί φημίζεται και για τις πολλές λεμονιές του. Επίσης, το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν. Την ημέρα της Ανάστασης οι ντόπιοι τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», πεντανόστιμο ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με λαχανικά, φαγητό που μπορείτε να βρείτε και σε κάποιες ταβέρνες του νησιού.
Στην Παλαιόπολη, στο Κόρθι και σε άλλα χωριά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παίζουν στο δρόμο τα «τσούνια», ένα παραδοσιακό παιχνίδι που μοιάζει με το… μπόουλινγκ!
Ύδρα – Η «αρχόντισσα» του Σαρωνικού!
Η Ύδρα αποτελεί ιδανικό προορισμό για το Πάσχα, όχι μόνο για τα ξακουστά της έθιμα αλλά και για τα γραφικά της σοκάκια και τα μοναδικά αρχοντικά, τα οποία μαρτυρούν τη λάμψη της. Χωρίς, αμφιβολία, η ομορφιά της σε συνδυασμό με την κοντινή απόσταση από την πρωτεύουσα, την καθιστούν την τέλεια έξοδο από το άστυ. Πως σου φαίνεται;
Ένα από τα πιο ομολογουμένως όμορφα έθιμα λαμβάνουν χώρα στο πανέμορφο νησί του Αργοσαρωνικού. H περιφορά του Επιταφίου μέσα στη θάλασσα αδιαμφισβήτητα αποτελεί από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα στο πανέμορφο νησί του Σαρωνικού, η οποία γίνεται με μεγάλη κατάνυξη το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, στα Καμίνια. Πρόκειται για ένα σχετικά «νέο» έθιμο το οποίο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1923, και έκτοτε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Για την ιστορία, ξεκίνησε από τους σφουγγαράδες των Καμινίων, των οποίων τα καΐκια τους αναχωρούσαν μετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και επέστρεφαν κοντά στην ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Στον οικισμό της Ύδρας, μετά από την Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της Αποκαθηλώσεως, οι καμπάνες των ενοριών σημαίνουν πένθιμα, με πρώτη τη Μεγάλη Καμπάνα του Μοναστηριού και ακολουθούν οι καμπάνες των υπολοίπων ενοριών, της Αγίας Βαρβάρας, της Υπαπαντής και του Αγίου Δημητρίου. Παράλληλα, όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στη μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, στην πλατεία Π. Κουντουριώτη στο λιμάνι, και ακολουθεί η Περιφορά των Επιταφίων μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια του νησιού.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου τελείται η λειτουργία της Ανάστασης στη Μητρόπολη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο λιμάνι. Μόλις ο παπάς πει το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός γεμίζει με χιλιάδες χρώματα από τα βεγγαλικά, ενώ τα φωταγωγημένα πλοία βάζουν μπροστά τις σειρήνες και φωτίζουν τον ουρανό με κόκκινες φωτοβολίδες. Ασφαλώς, την Κυριακή του Πάσχα γίνεται το παραδοσιακό ψήσιμο του οβελία ενώ το απόγευμα, μετά τον Εσπερινό, αναβιώνει το Κάψιμο του Ιούδα, στο λιμάνι του νησιού, μπροστά από τη Σχολή Εμποροπλοιάρχων.
Είμαστε σίγουροι ότι οι παραπάνω νησιωτικοί προορισμοί ήδη θα σας έπεισαν για την μαγεία που εκπέμπει το ελληνικό Πάσχα, όμως υπάρχουν δεκάδες ακόμη πανέμορφα νησιά που σας καλούν φέτος να τα επισκεφθείτε και να τα εξερευνήσετε…
