Μύθοι και παραδόσεις γύρω από το χειμερινό ηλιοστάσιο
Το χειμερινό ηλιοστάσιο, που πέφτει κάθε χρόνο στις 21 Δεκεμβρίου, σηματοδοτεί τη συντομότερη ημέρα του χρόνου όταν έχουμε δηλαδή μόλις 8 ώρες και 46 λεπτά μεταξύ της ανατολής και της δύσης του ηλίου.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο σηματοδοτεί επίσης την αστρονομική αρχή του χειμώνα, όταν ο Βόρειος Πόλος της Γης έχει κλίση πιο μακριά από τον ήλιο. Από αυτή τη μέρα και μετά, οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν.
Η λέξη “ηλιοστάσιο” προέρχεται από τη λέξη Ήλιος και το στέκομαι (και στα λατινικά από τις λέξεις “sol” –ήλιος- και “sistere” –στέκομαι-).
Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι επίσης γνωστό ως «Η μέρα που ο ήλιος μένει ακίνητος».
Πολιτιστικές παραδόσεις από το βόρειο ημισφαίριο
Υπάρχει πληθώρα παραδόσεων και ιστοριών που αφηγούνται οι λαοί του βόρειου ημισφαιρίου δίπλα στο τζάκι για μυθικά τέρατα που κλέβουν τον ήλιο, κάνουν κόλπα ή προσπαθούν να εξαφανίσουν άτυχους ανθρώπους στο σκοτάδι. Ωστόσο υπάρχουν και οι ιστορίες που αφορούν πιο ευγενικά όντα που βοηθούν και προστατεύουν.
Τα μυθικά τέρατα του ηλιοστασίου
Στη φινλανδική μυθολογία, λέγεται ότι η Λούχι, η «μάγισσα θεά του Βορρά», απήγαγε τον Ήλιο και τη Σελήνη και τους κράτησε αιχμάλωτους μέσα σε ένα βουνό, προκαλώντας το σκοτάδι του χειμώνα.
Οι λαοί Yupik, ιθαγενείς στην Αρκτική, αφηγούνται την ιστορία των Kogukhpak, των υπόγειων τεράτων με σώματα που μοιάζουν με βατράχια και μπορούσαν να εξολοθρευθούν μόνο από τον ήλιο.
Στην ελληνική παράδοση , οι γνωστοί καλικάντζαροι, τα θυμωμένα, τριχωτά πλάσματα που ζουν στα έγκατα της γης και πριονίζουν το δέντρο που κρατά τη γη (παραλλαγή του μυθικού Άτλαντα). Οι κακοποιοί συνεργοί του σκότους εξαφανίζονται με το αγίασμα των νερών, τα Φώτα και το φως του ήλιου.
Τα ευγενικά πλάσματα του ηλιοστασίου
Κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, υπήρχαν επίσης ιστορίες για πιο ευγενικά όντα και διάφορες θεότητες που λατρεύονταν: η Tonantzin, η Παναγία της Γουαδελούπης στο Μεξικό.
H Cailleach Bheur η οποία θεωρούνταν ότι προστατεύει τους ανθρώπους από το σκοτάδι και το κακό. Πρόκειται για τη Μεγάλη θεά της Σκωτίας και της Ιρλανδίας που ονομάζεται και “Veiled One” είναι η Θεά του Χειμώνα και η θεά της γης και του ουρανού, του φεγγαριού και του ήλιου. Κυβερνά το σκοτεινό μισό του χρόνου, και εμφανίζεται να καβαλάει την πλάτη ενός λύκου. Είναι γνωστή για την ικανότητά της να δημιουργεί νέα ζωή και λέγεται πως με το μαγικό της σφυρί, δημιούργησε οροσειρές και λίμνες σε όλη τη Σκωτία. Είναι επίσης γνωστή ως προστάτιδα των άγριων ζώων.
Ο Χόρος, ένας αιγυπτιακός θεός του ήλιου, του ουρανού, του πολέμου και της προστασίας, είναι μία από τις πιο γνωστές και πιθανώς πιο σημαντικές θεότητες των Αιγυπτίων που λατρευόταν και θεωρούνταν ότι πρόσφερε προστασία.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι επίσης γνωστό ότι γιορτάζει την αναγέννηση της Γης και στις Σκανδιναβικές χώρες πιστεύουν ότι τους προστατεύει η θεά, Beiwe η οποία συνδέεται με την υγεία και τη γονιμότητα. Πιστεύεται ότι ταξίδεψε στο νυχτερινό ουρανό μαζί με την κόρη της, Beiwe-Neia, για να φέρει πίσω το χορτάρι με το οποίο τρέφονταν οι τάρανδοι.
Στην ιταλική λαογραφία, τέλος, η Μπεφάνα (Befana) είναι μια καλή μάγισσα που κάνει τον γύρο του κόσμου με τη σκούπα της κατά τη διάρκεια του ηλιοστασίου, αφήνοντας καραμέλες και δώρα σε παιδιά με καλή συμπεριφορά.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο σήμερα
Πριν καταλάβουν οι άνθρωποι πώς λειτουργεί το ηλιακό σύστημα και τον τρόπο που η βαρύτητα στέλνει την ελαφρώς κεκλιμένη Γη μας γύρω από τον ήλιο, υπήρχαν αυτές οι ιστορίες για να ερμηνευθεί το σκοτάδι. Τώρα που καταλαβαίνουμε τις φυσικές δυνάμεις του σύμπαντος λίγο καλύτερα, είμαστε σίγουροι ότι η άνοιξη θα έρθει τελικά, σε όλες τις περιοχές της Γης.
Οι μύθοι αυτοί βοηθούν να αναγνωρίσουμε το θαύμα και το μυστήριο της φύσης και ελπίζουμε ότι θα μας εμπνεύσουν να περπατήσουμε λίγο πιο ταπεινά στη Γη.
