Της Χριστίνας Μπαλτούνα @CBALTOUNA
Σε μια χρονική συγκυρία όπου όλοι μιλούν για εξωστρέφεια, εξαγώγιμα πολιτισμικά προϊόντα, διεθνή αναγνωσιμότητα και rebranding της χώρας σε όλα τα επίπεδα, η συμμετοχή της Ελλάδας στην σημαντικότερη παγκοσμίως πλατφόρμα προβολής της καλλιτεχνικής παραγωγής όσον αφορά τις παραστατικές τέχνες θα έπρεπε να είναι αυτονόητη. Όμως αντιθέτως κινδυνεύει ελλείψει οικονομικών πόρων απαιτούμενων για την εκπροσώπηση της χώρας.
Η Ελλάδα εξασφάλισε την παρουσία της στην Διεθνή Έκθεση Σκηνογραφίας και Θεατρικής Αρχιτεκτονικής της Πράγας που πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια και οργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού της Τσεχικής Δημοκρατίας με την υποστήριξη της UNESCO, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της πόλης της Πράγας.
Πρόκειται για την μεγαλύτερη και σημαντικότερη έκθεση σκηνογραφίας, σκηνικού χώρου και θεατρικής αρχιτεκτονικής, παγκοσμίως. Σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάζει τις σύγχρονες τάσεις όσον αφορά τον σκηνικό χώρο, την ενδυματολογία, τον φωτισμό, τον ήχο και όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το ζωντανό θέαμα.
Μια τέτοια παγκόσμιας εμβέλειας διοργάνωση κινείται στο πλαίσιο των νέων τάσεων που αναπτύσσονται στον τομέα της πολιτιστικής βιομηχανίας, που μπορεί ν’ αποτελέσει ακόμα και για την Ελλάδα μια προοπτική για την έξοδο από την κρίση, όπως άλλωστε προκύπτει και από τα στοιχεία έρευνας που πραγματοποίησε η Τράπεζα της Ελλάδος τον Φεβρουάριο του 2014.
Σύμφωνα με την έρευνα η πρόκληση για την ελληνική κοινωνία και οικονομία σήμερα, δεν είναι μόνο η προστασία και συντήρηση της υφιστάμενης εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και του ιστορικού παρελθόντος, αλλά και η δημιουργία νέων μορφών πολιτισμού, που ενθαρρύνουν όλους τους πολίτες να συμμετάσχουν στη διαδικασία παραγωγής γνώσης και νέων ιδεών, προάγοντας την πρωτοτυπία, την προσωπική έκφραση και την καινοτομία και εν τέλει τον πολιτισμό αυτόν καθ αυτόν.
Η επόμενη έκθεση θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2015, θα συμμετέχουν περισσότεροι από 5.000 καλλιτέχνες από 60 χώρες και ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών από όλο τον κόσμο υπολογίζεται να ξεπεράσει τους 60.000.
Το κεντρικό θέμα είναι «SharedSpace: Music Weather Politics» και έχει ως βάση της την επαναδιαπραγμάτευση του συλλογικού χώρου. Την ευθύνη της Ελληνικής Εθνικής εκπροσώπησης έχει αναλάβει το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου υπό την επιμελητεία του κ. Θάνου Βόβολη, Σκηνογράφου-Ενδυματολόγου και Αντιπροέδου του Ε.Κ.Δ.Ι.Θ.
Θ’ αποτελέσει ένα δίαυλο παρουσίασης της Ελληνικής σκηνογραφίας, των παραστατικών Τεχνών και της θεατρικής Αρχιτεκτονικής στο εξωτερικό. Μέσα από την συμμετοχή της Ελλάδας στην έκθεση ενισχύεται ο διάλογος των Ελλήνων καλλιτεχνών με τους ομότεχνούς τους από το εξωτερικό.
Η σημαντική ωστόσο αυτή ευκαιρία που προσφέρεται στην Ελλάδα ν’ αναδείξει την πολιτιστική της κληρονομιά κινδυνεύει να χαθεί εάν δεν εξασφαλιστεί το «κομμάτι» εκείνο των οικονομικών πόρων που είναι απαιτούμενοι για την ολοκλήρωση της προετοιμασίας της ελληνικής συμμετοχής και συγκεκριμένα όσον αφορά την ενοικίαση των εκθεσιακών χώρων και του εξοπλισμού που είναι αναγκαία για την παρουσία της χώρας σ’ ένα τόσο σημαντικό πολιτιστικό γεγονός.
Με αφορμή το μεγάλο αυτό πολιτιστικό γεγονός αλλά και τον κίνδυνο η Ελλάδα να χάσει αυτή την σπουδαία «συνάντηση», ο κ. Βόβολης μας μίλησε για την συμμετοχή της χώρας μας αλλά κυρίως μοιράστηκε μαζί μας τις σκέψεις και τις ανησυχίες του για την «μάχη» που δίνει το Κέντρο για την έγκαιρη εξασφάλιση των απαιτούμενων οικονομικών πόρων.
Ποιο είναι το θέμα και το σκεπτικό της ελληνικής συμμετοχής;
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κεντρικό θέμα της επόμενης PQ και τις μετατοπίσεις που έχουν λάβει χώρα διεθνώς τα τελευταία χρόνια από τον εικαστικό χώρο της σκηνογραφίας προς τη δυναμική του δημόσιου χώρου, η θεματική της ελληνικής συμμετοχής διαμορφώθηκε ως «Νέες Xωρικότητες: Παραστατικές Τέχνες και υπαίθριος /ανοιχτός χώρος». Είναι μια θεματική που βρίσκεται στην αιχμή των καλλιτεχνικών αναζητήσεων στο πεδίο του σκηνικού χώρου. H διευρυμένη αυτή προσέγγιση αποδεικνύεται ιδιαίτερα γόνιμη στην Ελλάδα λόγω της ιστορικής διαστρωμάτωσης η οποία ορίζει ένα μεγάλο μέρος του τοπίου στην χώρα μας και προσφέρει εξαιρετικά περιβάλλοντα που συμβάλλουν οργανικά στην διαμόρφωση του θεάματος και λόγω του αίθριου κλίματος που ευνοεί τη θέαση στον υπαίθριο χώρο. Και φυσικά, λόγω της μακρόχρονης ελληνικής παράδοσης σε ποικίλες μορφές θεαμάτων στον υπαίθριο χώρο.
Όμως , η επιλογή του θέματος της ελληνικής επιμελητείας έχει γίνει σε συνάρτηση με τρείς άλλες σημαντικές παραμέτρους στην Ελλάδα της κρίσης:
- Ο εσωτερικός και εικαστικός χώρος της σκηνογραφίας είναι συνήθως πολυδάπανος λόγω των κατασκευών που εμπεριέχει. Η αντίληψη ότι οποιοσδήποτε υπαίθριος/δημόσιος χώρος είναι δυνητικά μια σκηνή, είναι ένα εξίσου δημιουργικό πλαίσιο αλλά ελάχιστα δαπανηρό.
- Η θέαση στον ανοικτό /δημόσιο χώρο δεν εξαρτάται πλέον από την οικονομική δυνατότητα του κοινού, αφού είναι συνήθως ελεύθερη σε όλους. Το πιο σημαντικό στοιχείο της χρήσης του δημόσιου χώρου ως σκηνικού χώρου, είναι η πρόθεση επανάκτησης του ως συλλογικού χώρου, κάτι που στην εποχή μας τίθεται υπό καθεστώς αμφισβήτησης
- Επίσης, η επιμελητεία έχει οργανωθεί με βάση την συλλογικότητα και την ομαδική εκπροσώπηση των Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο αριθμός των καλλιτεχνών και ομάδων που έχουν ήδη επιλεγεί είναι 17, και αναμένεται να φθάσει τελικά τους 25-30 καθώς η περίοδος αιτήσεων ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο 2014.
Η ιδιαιτερότητα της επιμελητείας είναι η συνύπαρξη διαφορετικών εκφραστικών μορφών καθώς το θέαμα εκφράζεται μέσα από μια πληθώρα αισθητικών μορφών όπως: θέατρο, χορός, performance, δράσεις, εγκαταστάσεις, κ.τ.λ.
Οι επιλεγμένοι καλλιτέχνες είναι λοιπόν σκηνογράφοι, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χορευτές, performers, εικαστικοί κτλ., καλύπτοντας όλο το φάσμα καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Γιατί είναι σημαντική η ελληνική συμμετοχή;
Η επιμελητεία αναδεικνύει ένα νέο, καινοτόμο παραστασιακό μοντέλο το οποίο έχει αναπτυχθεί στην χώρα μας την τελευταία δεκαετία. Είναι ένα πεδίο της σύγχρονης ελληνικής πολιτιστικής παραγωγής το οποίο έχει μεν βαθιές ρίζες στον ελληνικό πολιτισμό και την παράδοση του υπαίθριου χώρου, αλλά βρίσκεται ταυτόχρονα στην πρωτοπορία των καλλιτεχνικών αναζητήσεων, παγκοσμίως. Είναι λοιπόν ένα μοντέλο παραγωγής που βασίζεται στην δυναμική παραγωγή νέων μορφών, με έμφαση στην καινοτομία, την προσωπική καλλιτεχνική ταυτότητα και την ευκολία προσαρμογής σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Θεωρώ ότι είναι ένα μοντέλο με εξαιρετική δυναμική και μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης τόσο στον αστικό ιστό όσο και στην ύπαιθρο του αγροτικού, ιστορικού ή φυσικού τοπίου. Είναι ένα μοντέλο το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί σε συνεργασία με τοπικές κοινωνίες, κοινότητες και περιφέρειες και ο συσχετισμός του με τον πολιτιστικό τουρισμό, είναι νομίζω εμφανής.
Με αυτό το σκεπτικό, η συμμετοχή της Ελλάδας με ένα καινοτόμο προϊόν στην σημαντικότερη παγκοσμίως πλατφόρμα προβολής της καλλιτεχνικής παραγωγής όσον αφορά τις παραστατικές τέχνες, θα έπρεπε να είναι αυτονόητη.
Η Ελλάδα καλείται να επανακαθορίσει τη διεθνή της θέση με όχημα την δημιουργικότητα και την εξωστρεφή αξιοποίηση όχι μόνο της πολιτιστικής της κληρονομιάς, αλλά και της σύγχρονης δημιουργίας. Η χώρα μας καλείται να αναπτύξει πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής προώθησης της οικονομίας του πολιτισμού και της δημιουργίας. Τα τελευταία χρόνια της κρίσης, όλοι μιλούν για μια στρατηγική εξωστρέφειας και αναπτυξιακής πολιτικής, που στοχεύει στην πρόσβαση του ελληνικού πολιτιστικού πεδίου στις διεθνείς πλατφόρμες και δίκτυα, με στόχο την ανάδειξη και προβολή της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας στη διεθνή σκηνή. Και όλα αυτά, σε μια περίοδο, που η οικονομία του πολιτισμού αποτελεί πλέον σημαντικό πεδίο ανάπτυξης της διεθνούς οικονομίας, ιδιαίτερα ανθεκτικό στην εποχή της κρίσης. Η συμμετοχή της Ελλάδας με ένα καινοτόμο προϊόν στην σημαντικότερη παγκοσμίως πλατφόρμα προβολής της καλλιτεχνικής παραγωγής όσον αφορά τις παραστατικές τέχνες, θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, όμως αντιθέτως κινδυνεύει.
Ποιοι είναι οι λόγοι που καθιστούν αμφίβολη την συμμετοχή της Ελλάδα στο σημαντικό αυτό πολιτιστικό γεγονός;
Οι λόγοι είναι καθαρά οικονομικοί. Το Ε.Κ.Δ.Ι.Θ. έχει καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για την άρτια συμμετοχή μας σε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό πλαίσιο εξωστρέφειας και παγκόσμιας προβολής της χώρας.
Συγκεκριμένα, μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ έχουμε εξασφαλίσει τη μελέτη και προετοιμασία της συμμετοχής, την αδιάβλητη διαδικασία επιλογής των καλλιτεχνών, τη διεθνή επικοινωνία και την προπαρασκευαστική ημερίδα που θα γίνει την 1 Νοεμβρίου 2014 στο Ίδρυμα Μ. Κακογιάννης με την συμμετοχή των καλλιτεχνών που έχουν ήδη επιλεγεί καθώς και θεατρολόγων, γεωγράφων, αρχιτεκτόνων, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με θέματα του υπαίθριου χώρου ως σκηνικού χώρου.
Για την καθοριστικής όμως σημασίας για την συμμετοχή μας ενοικίαση των εκθεσιακών χώρων της Ελληνικής εκπροσώπησης και την ενοικίαση του εκθεσιακού εξοπλισμού στην Πράγα βρισκόμαστε σε συνθήκη αδυναμίας. Τα χρονικά περιθώρια για την συμμετοχή μας ή μη, είναι πλέον εξαιρετικά στενά.
Μετά από μια περίοδο σχεδόν ενός χρόνου αναζήτησης οικονομικών πόρων και εκατοντάδες αιτήσεις οικονομικής στήριξης προς την πολιτεία και το Υπουργείο Πολιτισμού, πολιτιστικά ιδρύματα και επιχειρήσεις, η συμμετοχή μας πλέον κινδυνεύει.
Η συμμετοχή μας είναι μια ευκαιρία προώθησης ενός σύγχρονου ελληνικού δημιουργικού παραδείγματος στα πλαίσια μία παγκόσμιας πλατφόρμας προβολής που λαμβάνει χώρα κάθε τέσσερα χρόνια. Είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Θέλω λοιπόν να τονίσω, σε όλους όσους τους αφορά πραγματικά η ανάπτυξη, είτε είναι κρατικοί φορείς όπως το υπουργείο Πολιτισμού, είτε είναι πολιτιστικά Ιδρύματα που προγραμματικά στηρίζουν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, είτε είναι επιχειρήσεις που εφαρμόζουν κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματική πολιτική με εταιρική ευθύνη και πρόγραμμα χορηγιών καλλιτεχνικών δράσεων ότι, η εθνική συμμετοχή μας στη διεθνή Έκθεση της Πράγας είναι μια εξαιρετική επενδυτική ευκαιρία στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και τους καλούμε να ανταποκριθούν στο κάλεσμα μας για χορηγίες.
