Για όσους ζουν κάτω από μια πέτρα (κινηματογραφικά μιλώντας) ο εκνευριστικά ταλαντούχος Dennis Villeneuve ανέλαβε να φέρει ξανα στη μεγαλή οθόνη το διαστημικό έπος Dune, του πολυβραβευμένου συγγραφέα Frank Herbert. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα πρόκειται για ένα concept το οποιο θα μοιραστεί σε 2 ταινίες, η πρώτη εκ των οποίων, βρίσκεται ήδη στις κινηματογραφικές αίθουσες. Αλλά πριν ξεκινήσουμε με τα της ταινίας (δείτε το trailer εδώ) πρέπει να καλύψουμε τα βασικά, ωστε να είστε έτοιμοι για απολαυσετε το επικό κινηματογραφικό πόνημα σωστά (κοινώς, να μην γυρνάτε να μας ρωτάτε συνέχεια “τι ειναι αυτό” ,“τι είπε αυτός”, “τι είναι εκείνη”).
Εν αρχή ην ο λόγος , όπως λέει και η Βίβλος, (αν πέσει φωτιά και με κάψει θα ξέρετε τι έφταιξε) και τον λόγο τον φέρει ο συγγραφέας. Ο Frank Herbert , λοιπόν, είναι ένας Αμερικανός βραβευμένος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, πιο γνωστός στο ευρύ κοινό για το βιβλίο Dune, το οποίο κέρδισε τόσο το Nebula Award το 1965 όσο και το Hugo Award το 1966, και αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία επιστημονικής φαντασίας σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας εμπνεύσει άλλα βιβλία, σειρές, ταινίες κ.ά. Το Dune αποτελεί “μνημείο” για τη λογοτεχνία για μια σειρά από λόγους: ήταν ένα από τα πρώτα παραδείγματα του είδους soft science fiction, κοινώς επιστημονική φαντασία όπου στο επίκεντρο βρίσκονται οι ανθρωποι, οι σχέσεις και οι θεσμοί τους αντί για την τεχνολογία αφ’εαυτή. Και αυτό ήταν συνειδητή επιλογή του συγγραφέα καθώς ήθελε να επικεντρωθεί στις θεματικές της ανθρώπινης εξέλιξης και της επιβίωσης του ανθρωπίνου είδους, αντί για το μέλλον της τεχνολογίας.
Το Dune ήταν επίσης το πρώτο διήγημα οικολογικής επιστημονικής φαντασίας, και εν μέρει έκανε οικείο τον όρο “οικολογία” σε ένα τεράστιο κοινό, καλλιεργώντας και μια αντίληψη του πλανήτη ως συνόλου. Ο συγγραφέας έκανε τόση έρευνα γύρω από το αντικείμενο της οικολογίας και των επιπτωσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη ώστε, την δεκαετία του ‘60, διάφορα πανεπιστήμια τον καλούσαν να δώσει ομιλίες σχετικά με τα πώς τα όσα περιγράφει στο βιβλίο του έχουν, αναλογικά πάντα, σχέση με την εξέλιξη/ πορεία του ανθρώπου σε σχέση με τη φύση και τον πλανήτη. Σε επίπεδο λογοτεχνικου world-building, το βιβλίο έχει συγκριθεί από ειδικούς με την τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών του JRR Tolkien και ο ίδιος ο Arthur C. Clarke είχε στηρίξει αυτή την άποψη. Ενδεικτικά αναφέρουμε, οτι οι πρώτες εκδόσεις του Dune συμπεριλάμβαναν γλωσσάρια για ιδιαίτερες λέξεις, ιστορικά background dates και quotes, με στόχο να πετύχει όσο το δυνατόν περισσότερο να κάνει τους αναγνώστες να “βυθιστούν” στον τεράστιο κόσμο που δημιούργησε. Όλα τα βιβλία της σειράς που ακολούθησε τον πρώτο τίτλο έγιναν best seller.
Τώρα που καλύψαμε τα βασικά, ας περάσουμε και στα της ταινίας-βιβλίου. Αρχικά, ας ξεκινήσουμε με το εξίσου βασικό, οτι δεν είναι η πρώτη φορά που το διάσημο βιβλίο μεταφέρεται στην silver screen. Η πρώτη φορά που κάποιος είχε την ιδέα να μεταφέρει το Dune στην μεγάλη οθόνη ήταν το 1971. Τα δικαιώματα “αγοράστηκαν” αλλά πρακτικές δυσκολίες (ανειλημμένες υποχρεωσεις του στούντιο και του προτεινόμενου σκηνοθέτη), οδήγησαν το project σε άμεση παύση. Μετά από 3-4 χρόνια, τα δικαιώματα αγοράστηκαν από μια γαλλική κοινοπραξία που ήθελε να αναθέσει τη σκηνοθεσία στον Alejandro Jodorowsky, το όραμα του οποίου για την ταινία μεταφραζόταν σε μια ΤΙΤΑΝΟτεράστια παραγωγή συνολικής διάρκειας 10 ωρών, με σκηνικά από τους Jean Giraud (Moebius) και H. R. Giger, και ένα καστ ηθοποιών που περιελάμβανε σχεδόν τους πάντες: από τον γιο του σκηνοθέτη Brontis Jodorowsky, τον Salvador Dalí, την Amanda Lear, τον Orson Welles, την Gloria Swanson, τον David Carradine, την Geraldine Chaplin και τον Alain Delon, ως και τον Mick Jagger.
Όπως μπορείτε να φανταστείτε, μία τόσο υπερφιλόφδοξη παραγωγή δεν μπορούσε παρά να “υποχωρήσει” υπό το βάρος τόσο του κόστους που αντιπροσώπευε για να υλοποιηθεί, αλλά και τις δυσκολίες που προκύπτουν όταν έχεις ένα τόσο τεράστιο, all star cast. To 1976 τα δικαώματα της ταινίας περνούν στα χέρια του θρυλικού κινηματογραφικού παραγωγού της εποχής, Dino DeLaurentis, o οποίος προσπαθεί να ξεκινήσει ξανά το project αλλά δυσκολεύεται εξαιτίας των πρακτικών δυσκολιών που προκύπτουν (ενδεικτικά να αναφέρουμε οτι το σενάριο που έγραψε για τον DeLaurentis o Herbert αναλογούσε σε μια ταινία 4 ωρών. Λιγότερες από 10 μεν αλλά και πάλι…).
Έτσι η ταινία παγώνει ξανά μέχρι το 1981 όπου η κόρη του Dino, Raffaela DeLaurentis, αποφασίζει να αναθέσει την ταινία στον David Lynch. Ο Lynch προχωρά με συνοπτικές διαδικασίες στην ανάπτυξη σεναρίου (το οποίο σε πολλά σημεία αποχωρεί από τον κορμό του βιβλίου) και 3 χρόνια μετά, το 1984, και 20 χρόνια μετά την εμφάνιση του βιβλίου, η ταινία ολοκληρώνεται και βγαίνει στους κινηματογράφους. Έκτοτε, έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες απεικόνισης τόσο του αρχικού βιβλίου όσο και κάποιων από τις συνέχειες, με πιο “επιτυχημένη” την τηλεοπτική σειρά του SciFi channel το 2000. Παράλληλα, ξανάγιναν προσπάθειες για μια επαναφορά στον κινηματογράφο των βιβλίων, οι οποίες έπεφταν συνήθως στο κενό, μέχρι πρόσφατα.
Αφού όμως καλύψαμε το drama της ιστορίας της παραγωγής, ας μπούμε για λίγο και στο βιβλίο το ίδιο. Ξεκινώντας, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε οτι σε αντίθεση με άλλα sci-fi franchises ο κόσμος του Dune δεν τοποθετείται σε κάποιο άμεσο μέλλον, αλλά περί τα 10.000 χρόνια στο μέλλον. Κοινώς, όχι απλά η ανθρωπότητα έχει αλλάξει, αλλά έχει εξελιχθεί συνολικά σε κάτι εντελώς διαφορετικό από ό,τι φανταζόμαστε ή έχουμε δει π.χ. Στο Star Trek. Επίσης, μιλάμε για την εξέλιξη της ανθρωπότητας, κοινώς δεν είμαστε σε κάποιον “galaxy far far away” όπως είναι το premise του συμπαντος του Star Wars. Και ναι, το σύμπαν του Dune, είναι εξίσου τεράστιο. Τόσο το πρώτο βιβλίο, όσο και τα επόμενα βιβλία, απέχουν καποιες φορές χιλιάδες χρόνια μεταξύ τους. Το μέλλον της ανθρωπότητας, δεκάδες χιλιάδες χρόνια μετά, τοποθετείται αφού έχουμε εξαπλωθεί στα άστρα και αποικήσει πολλαπλούς πλανήτες δηλαδή, έχουμε έρθει σε επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς αλλά και μετά από την “Μπατλεριανή Τζιχάντ” (Butlerian Jihad), όπου η ανθρωπότητα χρειάστηκε να ενωθεί και να καταπολεμήσει την επικυριαρχία των “σκεπτόμενων μηχανών” που την είχαν σκλαβώσει (αγχωθήκατε ή ακόμα;).
Μετά το περας αυτού του πολέμου λοιπόν, η ανθρωπότητα ενώθηκε σε μια “αυτοκρατορία” φεουδαρχικού χαρακτήρα (με βασιλικές οικογένειες που ελέγχουν ολόκληρους πλανήτες, οι οποίοι με τη σειρά τους ελέγχονται από τον “Αυτοκράτορα του Γνώστού Σύμπαντος”, με ό,τι είδους αντιζηλίες/ ανταγωνιστικές δυνάμεις συνεπάγεται αυτό) και συμφωνήθηκε να απαγορευτεί η χρηση μηχανών που μπορούν να “μιμηθούν την ανθρώπινη σκέψη” (υπολογιστές, τεχνητή νοημοσύνη, ανδροειδή και όποια άλλη τεχνολογική εφεύρεση που μπορεί να ομοιάζει την ανθρώπινη σκέψη απαγορεύεται αυστηρά) οθώντας έτσι την ανθρωπότητα στην αναζήτηση άλλων τρόπων για την εξυπηρέτηση των αναγκών της. Αφού βάλαμε τις “βάσεις” ας εστιάσουμε στο βιβλιο. Για να το κάνουμε αυτό πρέπει μιλήσουμε για τον Arrakis και το spice.
Ο πλανήτης Arrakis λοιπόν, είναι ένας 100% άνυδρος πλανήτης-έρημος που αποτελεί τη μοναδική πηγή στο σύμπαν για την σπάνια ουσία που λέγεται στην καθομιλουμένη spice ή melange. Αυτή η ουσία ευθύνεται εν μέρει για την εξέλιξη της ανθρωπότητας, καθώς έχει γεριατρικές ικανότητες, προσφέροντας σε όποιον την καταναλώνει τακτικά εξαιρετικά μακρά ζωή. Όπως καταλαβαίνουμε, ο συγκεκριμένος πλανήτης είναι το μήλον της έριδος για όλη την υπόθεση. Τα πάντα σχεδόν στο σύμπαν του Dune εξαρτώνται από το spice και όπως αναφέρεται συχνα,τις περισσότερες φορές ως απειλή “the spice must flow”, υποννοώντας ότι μια παύση στην παραγωγή του ειναι ικανή να ανατρέψει το σύνολο της αυτοκρατορίας. Ένας εξαιρετικά εχθρικός πλανήτης λοιπόν, ένα εξαιρετικά πολύτιμο αγαθό, ένα πολιτικό σύστημα γεμάτο εντάσεις και φυσικά συνομωσίες και σχέδια μέσα σε σχέδια είναι το βασικό οικοδόμημα πάνω στο οποίο ο Herbert χτίζει την ιστορία του.
Το πρώτο βιβλίο του Dune ακολουθεί την ζωή της οικογενειας των Ατρειδών (sic), μια από τις βασιλικές οικογένειες της αυτοκρατοριας (οι οποίοι ισχυρίζονται οτι μπορούν να αναζητήσουν τις ρίζες τους πίσω στην αρχαία, τραγική οικογένεια) και η οποία καλείται από τον Αυτοκράτορα να αναλάβει την κηδεμονία του πλανήτη Arrakis. Αυτό φυσικά προκαλεί την αντιζηλία με τους ορκισμένους εχθρούς τους, τον οίκο των Harkonnen, οι οποίοι συνομωτούν εναντίον τους, με σύμμαχο τον Αυτοκράτορα και τελικό στόχο τον έλεγχο της παραγωγής spice σε όλο το σύμπαν. Αυτή είναι η αρχή του βιβλίου/ ταινίας, αλλά όχι και η κεντρική υπόθεση (την οποία σιγά μην σας την πούμε, this is a spoiler free zone)!
