Το πόσο εκτιμούμε, σεβόμαστε και αποδεχόμαστε τον εαυτό μας επηρεάζει όλες τις εκφάνσεις της προσωπικής και επαγγελματικής μας ζωής. Η αυτοεκτίμηση «χτίζεται» ήδη από τα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού. Η Ψυχολόγος Ειρήνη Ν. Γιαννόπαπα (M.Sc. στην Ειδική Αγωγή, Λογοθεραπεία και Συμβουλευτική Γονέων, Πανεπιστήμιο Αθηνών) μας μιλά για το πώς μπορούμε να τονώσουμε την αυτοπεποίθηση του παιδιού.
Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση;
Όταν τα παιδιά νιώθουν πάντα αδικημένα και ζηλεύουν, δεν έχουν στόχους και έχουν χαμηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους, λένε ψέματα ή κατηγορούν τους άλλους επειδή φοβούνται ότι αυτό που έκαναν δεν είναι αρκετά καλό, νιώθουν άβολα όταν δέχονται κάποιο κοπλιμέντο, δε θέλουν να δοκιμάσουν νέα πράγματα, δεν κάνουν εύκολα παρέες, μιλούν αρνητικά για τον εαυτό τους («Είμαι χαζός», «Δεν πρόκειται να τα καταφέρω»), δεν ανέχονται τη ματαίωση, θα ήταν καλό να είμαστε περισσότερο προσεκτικοί και να παρατηρήσουμε για ένα χρονικό διάστημα τις συμπεριφορές αυτές. Επίσης αν τα παιδιά τα παρατάνε εύκολα και απογοητεύονται αν κάτι δεν το καταφέρνουν καλά, αν αντιμετωπίζουν τις προσωρινές αναποδιές ως μόνιμες και στεναχωριούνται υπερβολικά από τις αποτυχίες τους.
Θα πρέπει συνεχώς να το επιβραβεύουμε για οτιδήποτε κι αν κάνει;
Να επιβραβεύετε το παιδί για τις επιδόσεις του και να το ενθαρρύνετε να συνεχίσει, αλλά χρειάζεται να δίνετε έμφαση στην προσπάθεια που έχει καταβάλλει και όχι στο αποτέλεσμα. Επίσης, οι γονείς πρέπει να προσέχουν με τις επιβραβεύσεις: τα υπερβολικά «μπράβο» οδηγούν σε αντίθετο συνήθως αποτέλεσμα. Επιπλέον δεν πρέπει να είναι υπερπροστατευτικοί. Το να βιώσει το παιδί τις συνέπειες των πράξεών του χωρίς να το «σώσει» ο μπαμπάς ή η μαμά θα το βοηθήσει να νιώσει υπεύθυνο για τις πράξεις του, κάτι που ενισχύει την αυτοεκτίμησή του.
Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή τους;
Το πιο σπουδαίο δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας είναι το τρυφερό, δίκαιο και υποστηρικτικό «βλέμμα» μας. Η αυτοπεποίθηση και η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας χτίζεται καθημερινά από τα πρώτα χρόνια της ζωής και μας ακολουθεί έως την ενήλικη ζωή. Γι΄αυτό πρώτα από όλα το παιδί έχει ανάγκη τη στήριξη και την αγάπη των γονιών που είναι οι «σημαντικοί άλλοι» για εκείνο. Περάστε χρόνο με το παιδί σας, δείτε το από κοντά να μεγαλώνει και να προσπαθεί. Παίξτε μαζί του και μάθετε του εσείς οι ίδιοι την αξία της νίκης και την αξία της ήττας και πως μπορεί να επωφεληθεί από την ήττα του. Πολλές φορές το να λέμε μόνο στο παιδί λεκτικά «Δεν πρέπει να στεναχωριέσαι που δεν τα κατάφερες» δεν έχει κανένα νόημα αν δεν πάμε μαζί του να παίξουμε έναν αγώνα μπάσκετ για παράδειγμα και να μας δει πως αντιδράμε εμείς οι ίδιοι όταν χάνουμε και όταν κερδίζουμε.
Ενθαρρύνετε το παιδί να καλλιεργήσει τα ταλέντα και τις δεξιότητές του και να ενισχύσει τις αδυναμίες του. Μην «κλείνετε τα μάτια» στις δυσκολίες του. Οι δυσκολίες είναι υπαρκτές πολλές φορές και για τους ενήλικες και για τα παιδιά, το να «χαϊδεύουμε τα αυτιά» των παιδιών λέγοντας ότι δεν είναι τόσο δύσκολο κάτι, μας καθιστά αφερέγγυους και προσδίδει ακόμη μεγαλύτερο άγχος στο παιδί. Με το να αποδεχόμαστε τις δυσκολίες και τα εμπόδια, αλλά με το να μην τα αφήνουμε να μας ορίζουν, μπορούμε να δώσουμε νέες προοπτικές στο παιδί και να παράγουμε μια υγιή αντιμετώπιση των προβλημάτων, που πάντα υπάρχουν.
Πρακτικά τώρα, δίνετέ του να κάνει απλά πράγματα στην καθημερινότητα όπως π.χ. να στρώσει το τραπέζι, να μαζέψει τα παιχνίδια του ή να βοηθήσει στο πλύσιμο των πιάτων. Το παιδί νιώθει ότι το εμπιστεύονται, προσπαθεί και νιώθει χαρά όταν το πετυχαίνει. Παροτρύνετε το παιδί να ξεπεράσει τον εαυτό του. Μην του στερείτε τις πρωτοβουλίες και μην τα κάνετε όλα εσείς. Η αυτονομία και η ανεξαρτησία είναι απαραίτητες για να ολοκληρωθεί μέσα σε μια ομάδα και για να μάθει να παίζει με τα άλλα παιδιά. Είναι πολύ ενδεικτικό πόσο χαρούμενα είναι τα παιδιά με τα οποία δουλεύω, όταν τους δίνω να κάνουν κάτι που έχουν δει ότι κάνουν μόνο οι «μεγάλοι», για παράδειγμα να φτιάξουν ένα στιγμιαίο ρόφημα ή να φτάσουν ένα αντικείμενο στο ψηλό ράφι.
Αποφεύγετε να κολλάτε ταμπέλες τύπου «είσαι πολύ ζωηρός και δημιουργείς προβλήματα στο σχολείο», «είσαι τεμπέλα» ακόμη και αν αυτό το κάνετε χαριτολογώντας π.χ «είσαι ίδιος ο μπαμπάς σου και εκείνος έτσι κάνει». Επίσης μιλάτε με θετικό τρόπο στα παιδιά. Για παράδειγμα μην πείτε «Πάλι το ίδιο λάθος έκανες; Είσαι απρόσεχτος!» αλλά πείτε «Έγραψες σωστά τη λέξη ‘τρώμε’. Τώρα κοίταξε ξανά γιατί υπάρχει λάθος στο ‘φέγουμε’». Μην χρησιμοποιείτε το «αλλά» στις προτάσεις σας, π.χ. «Είναι πολύ καλό παιδί, αλλά σήμερα με στεναχώρησε γιατί …», ότι έχετε πει πριν το αλλά έχει ακυρωθεί. Μπορείτε φυσικά να κάνετε κριτική σε συμπεριφορές του παιδιού και να θέσετε τα όρια, όχι όμως την ίδια στιγμή που το επιβραβεύετε.
Για παράδειγμα μπορείτε να επιλέξετε μια στιγμή για να επιβραβεύσετε: «Μου άρεσε πολύ που με βοήθησες να ταχτοποιήσουμε τα ψώνια σε ευχαριστώ». Σε κάποια άλλη στιγμή που θέλετε να διορθώσετε μια συμπεριφορά μπορείτε να πείτε κάτι και να είστε πολύ συγκεκριμένοι ως προς τη συμπεριφορά που θέλετε να καταστείλετε. Για παράδειγμα «Δεν μου αρέσει που μίλησες άσχημα και φώναξες την τάδε στιγμή, δεν το επιτρέπω αυτό, αν κάτι σε ενοχλεί και σε θυμώνει μπορείς να μου μιλήσεις και να μου εξηγήσεις τι σε ενόχλησε».
Ακούτε το παιδί σας με προσοχή και λαμβάνετε σοβαρά υπόψη σας τη γνώμη ή την άποψή του. Τέλος, δώστε το καλό παράδειγμα ως γονείς και δείξτε του ότι εμπιστεύεστε τον εαυτό σας αλλά και το παιδί σας.
Περισσότερα Μαθήματα Αυτοεκτίμησης το Σάββατο 11/3/2017 στα Happy Saturdays @isida: «Είμαι σπουδαίος γιατί είμαι εγώ!». Μια δράση που έχει ως στόχο, μέσα από βιωματικά παιχνίδια και ιστορίες, να ενισχύσει την αυτοεικόνα των παιδιών. Το πρόγραμμα των δραστηριοτήτων οργανώνει η Ειρήνη Ν. Γιαννόπαπα
